Bipolar Bozukluk Kalıtsal mıdır?

Uzm. Dr. Yaprak Arslan Psikiyatrist & Psikoterapist
Bazı psikiyatrik hastalıklar gibi, bipolar bozukluk da zaman zaman insanların aklını kurcalayan zor sorularla birlikte gelir: “Acaba bu hastalık ailemde varsa bana da geçer mi?”, “Çocuğumda olur mu?”, sıklıkla karşılaştığımız sorular..
 
Bir aile ferdinizde bipolar bozukluk tanısı olabilir, ya da siz yeni tanı almış olabilirsiniz, kendiniz veya bir yakınınızda belirtileri fark etmiş olabilirsiniz. Bu durumda merak ettiklerinizin bilimsel yanıtlarının olduğunu bilmek rahatlatıcı olabilir.
 
 
Evet, Genetik Bir Bağlantı Var – Ama Bu Kesinlik Demek Değil
 
Araştırmalar bize net bir şey söylüyor: Bipolar bozukluğun kalıtsal bir yönü var. Yani aile öyküsü, hastalığa yatkınlık açısından gerçekten önemli. Eğer birinci derece yakınınızda, örneğin bir ebeveyninizde ya da kardeşinizde bipolar bozukluk varsa, sizde de görülme olasılığı artıyor.
 
Ama burada çok önemli bir nokta var: Bu yalnızca bir olasılık, kesinlik değil.
  • Toplumda genel görülme oranı: %1–2
  • Bir ebeveyninizde varsa: %10–15
  • Her iki ebeveynde varsa: %40–50’ye kadar çıkabiliyor
 
Bu oranlar size yüksek gibi gelebilir, ancak; Genetik yatkınlık, hastalıkla eş anlamlı değildir. Genetik bir haritadır ama o haritada nasıl ilerleyeceğiniz, yaşam tarzınız, çevresel etkenler ve duygusal destekle şekillenir.
 
 
İkiz Çalışmaları Ne Diyor?
 
Yapılan araştırmalar uzun süredir tek ve çift yumurta ikizlerini inceliyor. Çünkü bu araştırmalar genetik mi, çevresel mi ayrımını anlamak için çok değerli.
 
  • Tek yumurta ikizlerinde eş hastalanma oranı: %60–70
  • Çift yumurta ikizlerinde: %10–20
 
Bu da bize, genetik faktörlerin güçlü olduğunu, ama yine de çevresel faktörlerin de işin içinde olduğunu gösteriyor.
 
Hastalıkla İlişkilendirilen Genler Var mı?
 
Bazı genlerin, beyindeki duygudurum düzenleme süreçlerine etki ettiğini ve bipolar bozuklukla ilişkili olabileceğini biliyoruz.
Ama bu genlerin hiçbiri tek başına hastalığa yol açmıyor. Bipolar bozukluk çok faktörlü bir durum. Tıpkı bir yapboz gibi; genetik yalnızca parçalarından biri.
 
Ailede Varsa Ne Yapmalı?
 
Bu sorunun en doğru yanıtı şu olabilir: Farkında olun ama kaygıyla değil, bilgiyle yaklaşın.
Eğer aile öykünüzde bipolar bozukluk varsa;
 
  • Uyku düzeninize dikkat edin
  • Stresle başa çıkma becerilerinizi geliştirin
  • Alkol ve madde kullanımından uzak durun
  • Duygusal dalgalanmalarınızı dikkate alın
  • Gerekirse bir psikiyatriste başvurun
 
Psikiyatrik hastalıklar da tıpkı fiziksel hastalıklar gibi bir izleme ve destek planı ile kontrol altına alınabilir. Erken farkındalık, riskin önüne geçmede önemli bir adımdır…
Tıpkı diyabet hastalığı gibi, ailenizde olması sizin de hasta olacağınız anlamına gelmez, ama hastalığa karşı farkındalığınızın daha yüksek olmasını ve koruyucu önlemler alarak sağlıklı yaşamanızı mümkün kılar…
 
 
Bipolar bozuklukla ilgili her şeyden önce bilinmesi gereken şudur; bipolar bozukluk, bir karakter zayıflığı ya da kişisel bir eksiklik değildir. Genetik yatkınlıkla gelen bir yük değil, doğru bilgiyle yönetilebilecek bir süreçtir.
 
 
Kaynaklar:
1. McGuffin ve ark. (2003). The heritability of bipolar affective disorder and the genetic relationship to unipolar depression. Archives of General Psychiatry, 60(5), 497–502. 
2. Laursen ve ark. (2005). Familial risk of schizophrenia and bipolar disorder: A nationwide register-based cohort study. Archives of General Psychiatry, 62(9), 934–940.
3. Craddock, N., & Sklar, P. (2013). Genetics of bipolar disorder. The Lancet, 381(9878), 1654–1662.
Uzm. Dr. Yaprak Arslan
Psikiyatrist & Psikoterapist