Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB), çoğu kişinin sadece çocukluk çağında görüldüğünü düşündüğü bir durumdur. Oysa bilimsel araştırmalar, DEHB’nin aslında beynin gelişim şekliyle ilgili olduğunu ve birçok kişide erişkin yaşta da devam ettiğini göstermektedir.

DEHB, “basit bir dikkatsizlik” ya da “tembellik” durumu değil; beynin dikkat, planlama, dürtü kontrolü ve zaman yönetimi gibi alanlarda farklı çalışmasıdır. Bu nedenle DEHB, bir nörogelişimsel farklılık olarak kabul edilir.

Nörogelişimsel Farklılık Ne Demek?

Hepimizin beyni, çocukluktan erişkinliğe kadar gelişir. Bu gelişim sürecinde bazı bölgeler erken olgunlaşırken, bazı bölgeler daha geç gelişir. DEHB’de ise özellikle dikkat, planlama ve kontrol merkezleri, yani beynin ön bölgesi (prefrontal alanlar) tipik gelişime göre biraz daha geç olgunlaşır.

Bu durum, kişinin:
• Dikkatini bir işe vermekte zorlanmasına,
• Plan yapmada veya işleri sıraya koymada güçlük yaşamasına,
• Ertelemeye meyilli olmasına,
• Hızlı kararlar verip pişman olmasına,
• İçsel bir huzursuzluk hissetmesine neden olabilir.

Yani kişi tembel, umursamaz ya da dağınık olduğu için değil; beyni farklı bir zamanlamayla çalıştığı için bu zorlukları yaşar.

Erişkinlikte DEHB Nasıl Görünür?

Çocuklukta “yerinde duramayan, çok konuşan” çocuklar olarak tanınan bireyler, erişkin yaşta farklı şekilde DEHB belirtileri gösterebilir. Örneğin:

• Dıştan sakin görünse de içsel bir huzursuzluk olabilir.
• Günlük işlerde unutkanlık, düzensizlik yaşanabilir.
• Erteleme alışkanlığı, stres ve zaman baskısıyla tetiklenebilir.
• Ani kararlar, duygusal iniş çıkışlar yaşanabilir.

Bu belirtiler, iş hayatı, ilişkiler, akademik yaşam ve hatta ebeveynlik tutumu üzerinde önemli etkiler yaratabilir.

DEHB’li Beyin Nasıl Çalışır?

DEHB olan bireylerde beyinde bazı farklılıklar görülür:

• Dikkat ve planlama merkezleri (prefrontal korteks) gelişim açısından biraz daha yavaş olgunlaşır.
• Dopamin gibi bazı beyin kimyasalları daha düşük seviyelerde olabilir. Bu, motivasyon ve odaklanmayı zorlaştırabilir.
• Beynin bazı bölgeleri arasında iletişim ve senkronizasyon daha zayıf olabilir. Bu da kişinin aynı anda birçok uyaranla baş etmeye çalışmasına neden olur.

Bu farklar, kişinin bir işi başlatmakta sorun yaşamasına ama son ana kadar bekledikten sonra yüksek performans göstermesine neden olabilir.

Bu Farklılık Nasıl Yönetilebilir?

DEHB’li bireylerin çoğu, fark edilmediklerinde yıllarca “dağınık”, “isteksiz”, “disiplinsiz” gibi yanlış etiketlerle karşılaşabilir. Oysa doğru bilgi ve yaklaşımla bu durum çok daha kolay yönetilebilir.
• Tanı almak, sorunun nedenini anlamanın ilk adımıdır.
• İlaç tedavileri, beynin kimyasal dengesini düzenleyerek odaklanmayı ve dürtü kontrolünü kolaylaştırabilir.
• Psikoterapi desteği ile zaman yönetimi, önceliklendirme ve özşefkat gibi beceriler geliştirilebilir.
• Hayatı yapılandırmak için küçük ama etkili alışkanlıklar büyük fark yaratır.

Sonuç olarak;

DEHB, beynin farklı çalışmasından kaynaklanan bir durumdur. Bu farklılık; yaratıcı, enerjik, empatik ve özgün düşünen birçok insanda da vardır. Önemli olan, bu farklılığın ne olduğunu anlamak, kendinizi yargılamadan tanımak ve gerekirse destek almaktır.

Öğrenme biçiminize uygun ve farklı bir yol haritası ile yaşadığınız güçlükleri aşmanız ve hedeflerinize ulaşmanız mümkün.

“Tanı kriterlerini okumak için”  tıklayınız.